kennismaking met Bergoglio in Buenos Aires 2005
pag 233-237 van mijn boek Polonaise al Argentina (2007)
op pag 235 onder Zondag beschrijf ik de kennismaking met de toenmalige bisschop van Buenos Aires: Bergoglio
Mi Buenos Aires Querido…
“Ik zou graag, voor jou, mijn geliefde broer
een engel zijn en naar jou toevliegen, waar je ook bent,
ik zou graag, voor jou, mijn blijdschap verbergen
een nieuwe wereld ontdekken waar alleen
vrede heerst en wederzijdse liefde.
Ik zou graag, voor jou, mijn zoete broer
een toverstaf zijn voor de mensen
om hun pijn weg te nemen,
diezelfde pijn die het leven mij gegeven heeft.”
(Sucy, uit “Cantos de vida, amor y libertad”
Over de oceaan
Mijn vliegangst is geëvolueerd tot onderdrukte vliegangst, en is dus draaglijk. De vlucht Brussel -Madrid die me vroeger onoverkomelijk leek, is nu zelfs nauwelijks van tel. Van de meer dan twaalf uur durende vlucht Madrid – Buenos Aires is het vooral de verveling die me angst inboezemt. Ik moet de tijd in schijfjes versnijden en tot mij nemen: eerst de eerste helft van de eerste helft… Met Alessandro Baricco’s ‘Oceaan van een zee’, tot pagina 38… Baricco heeft het over de natuur die van een verbazingwekkende perfectie is en die het resultaat is van een verzameling limieten. Het personage Bartleboom meent dat de natuur volmaakt is omdat ze niét oneindig is. Het feit bijvoorbeeld dat alle dagen eindigen, vindt hij geniaal, een geniaal systeem. De dagen en dan de nachten. Dan weer de dagen…
Ik lees zo geboeid dat ik na het middagmaal meteen in de tweede helft van de eerste helft ben beland. Als dan toch niets oneindig is…
Ik lees op pagina 59 “… hoe mooi het zou zijn als er voor elke zee die ons wacht, een rivier zou zijn, voor ons. En iemand – een vader, een geliefde, iemand – om ons bij de hand te nemen en die rivier te vinden – te verzinnen, bedenken – en ons op de stroom te zetten met de lichtheid van een enkel woord, vaarwel. Dat zou werkelijk fantastisch zijn. Het leven zou liefelijk zijn, ieder leven.”
En dan is er koffie en ik vraag er grand marnier bij. Het vliegen is nu zelfs behaaglijk geworden. Ondanks de afwezigheid van de vader, en de geliefde die ik voor goed achter mij gelaten heb.
In mijn cahier verschijnen flarden over Tuur, plannen voor de komende dagen, logisch onlogisch vermengd met elkaar en met het lezen dat de wereld misschien een wond is en dat iemand die is aan het dichtnaaien in die twee lichamen die zich vermengen.
Tot het scheurt en als een diepere wonde pijn doet.
Avondmaal. We zijn over de eerste helft van de tweede helft. Bij dat laatste kwartje hoort een whisky met cola light. Met tot slot smartelijk uitkijken naar de lichten van Buenos Aires, zoals de piloot in Vol de Nuit van de Saint-Exupéry keer op keer met zijn postvliegtuig naar de stad werd toegezogen. Met als orgelpunt niet zomaar een landing. Telkens een geruststellende apotheose. En het begin van de stad…
Alles is niet oneindig maar daarbinnen is alles toch wel eindeloos. Toch?
Eindeloos tragisch of mooi of zorgwekkend of magisch?
Om democratische redenen plan ik om met de lijnbus naar het centrum te gaan. Het wordt een twee uur durende rit met wel honderden haltes. Bij mijn vertrek was ik de enige passagier. Halte na halte stappen uit de blokkenwijken en de volkswijken en de heel arme buurten mensen op van de meest diverse herkomst die de meest uiteenlopende uiterlijkheden vertonen. Één ding lijken ze allemaal gemeen te hebben: ze zijn opgedirkt en klaar om op deze zaterdagavond uit te gaan in het centrum, in hún uitgaanswijken. Naarmate de bus vervolgens de buurt van Hotel Astoria nadert, loopt het propvolle en naar een cocktail van parfums geurende vervoermiddel stelselmatig leeg. Er zit ten slotte nog één man op, die recht veert als hij me ziet worstelen met mijn koffers en me de bus afhelpt.
Op de stoep voor het hotel adem ik met volle teugen het genot van het weerzien in. Ik heb de luidruchtige taxi’s gelist, de ritselende platanen in dit zalige nazomerweer, de tieners in hun chique Gothic outfits in hun bar de reunión naast het Astoria – en schuin tegenover het hotel lonkt Tortoni’s…
Straks. Neen, uitstellen.
Tot morgenvroeg.
Zondag
Die zondagochtend…
Hier slapen was weer heerlijk. Ik heb de gordijnen opengetrokken. Zelfs met gesloten ramen dringen er wat straatgeluiden binnen in de kamer. In de schemerzone tussen ontwaken en douchen etcetera lijkt het me een heerlijk idee om van op het bed te acclimatiseren met de televisie aan, om me alvast te wentelen in de taal en de nieuwsberichten over wat toch een beetje mijn stad is.
Het nieuws gaat niet over Buenos Aires.
Eerst dringt de muziek tot me door,
Ten Piedád uit de Misa Creola,
en vervolgens de beelden.
Uit Vaticaanstad.
Juan Pablo Secondu ha muerto. Heer, ontferm u over ons…
Ik zit in Buenos Aires en de nieuwszender zit in Europa.
Daar is het al bijna middag en er zijn dus al een massa beelden van en interviews over de commotie gefilmd. Van de curie, de staatshoofden, de gelovigen van Rome en natuurlijk ook Polen.
Alle nieuwsuitzendingen draaien die dag en de dagen daarna rond het overlijden, de begrafenis en de opvolging van de paus. Alles passeert de revue: zijn afkomst, zijn loopbaan en de opmerkelijkste aspecten van zijn leven, de ontroostbare gelovigen op het Sint Pietersplein en in de volstromende kerken van Polen. Natuurlijk worden ook de groten der aarde getoond als zij hem de laatste groet brengen.
Zoveel protocol, zoveel ceremonie, zoveel pracht en praal, gezag en machtsvertoon, zoveel gewichtigheid en zoveel mannen.
Het Instituut Kerk. Dat Imperium…
…kan ik niet rijmen met een gemeenschap van broeders en zusters die samen op weg willen gaan naar een liefdevolle wereld, verbonden door de blijde boodschap dat ze er samen zullen zijn voor elkaar en voor alles wat leeft respect, liefde en zorg zullen dragen. Hoop koesteren en hoop zijn.
Als ik twee uur heb gekeken naar het media-event van het jaar voel ik een sterke behoefte in mij opkomen om me even los te rukken van het scherm en de stad in te gaan. Benieuwd naar de reacties van de voornamelijk katholieke Argentijnen. Maar eerst naar huize ‘Tortoni’, waar ik de eerste klant blijk te zijn.
Het is de grote Indio-obrero die de bestelling komt opnemen. Jugo de naranja, café doble y medialunas con jamón. No churros?, vraagt hij meteen, en daarmee laat hij me discreet maar warm weten dat hij me herkent als de ochtendlijke habitué van een jaar terug. Thuisgevoel.
Omdat het zondag is, en wat voor één, besluit ik naar de kathedraal op de Plaza de Mayo te gaan. De Plaza staat vol met opnamewagens van televisiestations, en daartussen staan tientallen bedelaars klaar met een uitgebreide collectie foto’s, wimpeltjes en andere parafernalia om de kerkbezoekers te voorzien van de nodige herinneringen aan de paus. Hier en daar kopen mensen wel wat, al doen ze dat duidelijk eerder om de bedelaars iets toe te stoppen dan uit devotie, verzamelwoede of droefheid om Juan Pablo II.
Voor de gelegenheid wordt er elk uur een mis opgedragen, voor een talrijk, sereen publiek dat geen enkel teken van hysterie of wanhoop vertoont. Ik zet me graag tussen hen in en verlang echt wel naar een eucharistieviering. Ingetogen en aandachtig volgt iedereen de hartelijke verwelkoming door de bisschop die deze hoogmis zal opdragen en die zijn parochianen wervend bij de dienst betrekt.
Er gaan zoveel gedachten en gevoelens door me heen, dat ik het niet kan laten enkele woorden, pijlen, omcirkelingen, uitroeptekens en vraagtekens in mijn cahier te noteren.
Zelfs terwijl de bisschop zijn preek houdt.
Wat zalig om een pastoor te zijn of te hebben…
Man of vrouw, en waarom ook niet – of liefst nog, misschien – samen?
Als goede herders je broeders en zusters bijstaan, informeren en inspireren, hen warm kunnen maken om tijd te maken voor wat essentieel is in het leven, om de zin de maatstaf van het bestaan te laten zijn, geborgenheid te geven in het dagdagelijkse en Grotere geheel, hen aan te moedigen tot mededogen, liefde en zorg…
Ik ben niet alleen ontroerd door de taal die hij spreekt met die onmiskenbare tongval die mijn kinderjaren heeft gekleurd, en die mij nu dus opneemt in een thuis van herkenning, voor mij ook door wàt hij zegt.
Na een korte uiting van zijn verdriet om het heengaan van de paus, schakelt hij onmiddellijk over op de maatschappij en de actualiteit en de boodschap van het Evangelie, zodat de gelovigen de taak die ook die van Johannes Paulus II was, verder kunnen opnemen.
Hij vraagt, smeekt de aanwezigen om het Evangelie als model te laten dienen voor ons leven en de samenleving. Participatie is zijn sleutelwoord. Hij betreurt uit de grond van zijn hart dat er wereldwijd en ook in eigen land en stad zoveel mensen in de marginaliteit leven, letterlijk en figuurlijk uitgesloten zijn, voor wie mensenrechten blijkbaar niet van toepassing zijn en die van dag tot dag zonder perspectieven moeten verder leven. Die soms zelfs geen vooruitzicht op overleven hebben.
Hij vraagt de geloofsgemeenschap om het mandaat van Christus verder te zetten: elkaar lief te hebben. Te geloven ook: te geloven dat inspanningen de moeite waard zijn. Ons geloof en onze inspanningen zouden dan ook moeten groeien. Elkaar liefhebben is minstens notie nemen van onze naaste, ons richten naar deze naaste, ja zelfs in de betekenis van wie letterlijk naast ons zit. In plaats van de ander te negeren of te kleineren of te elimineren…
Hij roept ons op om met onze naaste te converseren, zoals we nu samen converseren met God, en om samen, met elkaar, op weg te gaan… Omdat we deelhebben aan, deel zijn van een betere, meer zin-volle bestemming. Participatie.
Er wordt geknield, in een houding die hier evident lijkt, uit bescheidenheid en respect. Ook de vredeswens verloopt anders dan bij ons: zonder gêne of kunstmatigheid pakt iedereen iedereen vast en geeft drie zoenen… een wederzijdse begroeting en gelukwenswens die hartelijk zijn en deugd doen.